Najnowsze odkrycia archeologiczne w rejonie Dukli

Od wiosny 2023 roku na terenach sąsiadujących z górą Cergową i Przełęczą Dukielską wykonywane są przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego badania archeologiczne. Ich celem jest m.in. określenie roli przełęczy górskich w kontaktach międzykulturowych w okresie pradziejów, wczesnego średniowiecza i w czasach historycznych. Badania prowadzone pod kierownictwem archeologa Wojciecha Pasterkiewicza z Łęk Dukielskich mają na celu odkrycie, udokumentowanie i zabezpieczenie nowych zabytków oraz stanowisk archeologicznych. Poza poszukiwaniami, zadaniem przedsięwzięcia jest uzyskanie informacji potrzebnych do celów naukowych oraz do rekonstrukcji sytuacji osadniczej w przeszłości. Obszar ten jest szczególnie ważny z uwagi na funkcjonowanie w okresie rzymskim (tj. I-III w. n.e.) szlaku bursztynowego a w okresie nowożytnym tzw. traktu węgierskiego łączącego miasto Solonogrod (castrum Salis) na Węgrzech z Duklą. Na podstawie znalezionych wcześniej zabytków należy sadzić, że również w okresie prahistorycznym obszar Przełęczy Dukielskiej służył do utrzymania kontaktów z Kotliną Karpacką, a dalej z Europą Południową.

Podczas prac prowadzonych na początku września 2023 roku, w jednym z potoków, dopływie rzeki Jasiołki natrafiono na naszyjnik wykonany z brązu. Zabytek ma okrągły kształt, wymiary 16x16 cm i posiada obydwa końce sklepane i zwinięte w uszka. Został wykonany z pręta o przekroju czworobocznym. Pomimo odkrycia w środowisku wodnym, to jest na dnie koryta potoku, stan zachowania jest wyjątkowo dobry. Opisany naszyjnik jest pierwszym tego typu znaleziskiem z obszaru Beskidu Niskiego. Podobne zabytki są znane z terenu Polski zachodniej i północnej. Chronologia podobnych naszyjników zawiera się z w szerokich ramach czasowych, począwszy od wczesnej epoki brązu (koniec III tys. p.n.e.) po wczesną epokę żelaza (około VIII-IV w. p.n.e.). W naszym przypadku należy łączyć najpewniej z okresem wczesnego żelaza.

W pracach poszukiwawczych uczestniczyli m.in. członkowie Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznej „Galicja”: Krzysztof Wiśniewski-znalazca naszyjnika, Artur Hejnar, Piotr Kubit, Piotr Bek oraz Dariusz Rysz. Badania mogły się odbyć także dzięki wsparciu pomocy i życzliwości Nadleśnictwa Dukla (Lasy Państwowe), Lesława Wilka z Prywatnego Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych w Krośnie oraz mieszkańców Lipowicy i Dukli.

Wojciech Pasterkiewicz